Me siguri je mësuar ta vendosësh gati çdo ditë në qendër të tavolinës. Herë si shoqërues për verën, e herë tjetër të pjekur apo të shkrirë sipër patateve të furrës. Nuk është çudi pse të pëlqen kaq shumë djathi kaçkavall. Ti dhe familja jote jeni vazhdimi i një tradite qindra vjeçare e cila shijohet me fanatizëm nga Italia fqinje e deri në Sirinë e largët. Gati të gjithë nuk bëjmë dot pa djathin kaçkavall. Por sa e njohim këtë djathë aq sa unik dhe të shijshëm?

Pse na pëlqen kaq shumë djathi kaçkavall?

Disa shije trashëgohen e nuk harrohen kollaj për një kohë shumë të gjatë. Djathi kaçkavall e vërteton këtë gjë përsosmërisht. Si një nga djathrat më antikë në botë, ekzistenca e kaçkavallit përmendet qysh në shekullin e pestë P.e.s. nga Hipokrati. Në fakt, themeluesi i mjekësisë, Hipokrati është i pari në histori që përshkruan se si përgatitet kaçkavalli, sipas asaj që ai e cilësonte si metoda greke. Asokohe, aq shumë pëlqehej ky djathë sa madje përdorej edhe si valutë shkëmbimi midis pronarëve të mëdhenj të tokave.

Disa studiues e lidhin origjinën e emrit kaçkavall me versionin e tij italian “caciocavallo”, i cili fjalë për fjalë përkthehet si “djathë kali”. Të tjerë shkojnë përtej përkthimit të thjeshtë dhe hedhin hipotezën se emri derivon nga mënyra se si italianët e kanë stazhionuar ndër shekuj kaçkavallin. Ata e vjetërojnë kaçakvallin duke e varur nëpër trarë “a cavallo”, njëlloj si kalorësit i varin pajimet mbi kuajt e tyre. Ndërsa studiues të tjerë në Ballkan e lidhin origjinën e emrit me kulturën nomade vllehe, pasi “kaç” rrjedh nga fjala arumune djathë dhe mënyra e përgatitjes së kaçkavallit përkon edhe me traditën e tyre blegtorale. Ndërsa në Shqipëri, siç e dimë, kaçkavalli pëlqehet aq shumë sa emrin e tij ia vendosim të gjithë djathrave të stazhionuar (dhe jo të bardhë). 

Fakti pse kaçkavalli është tejet i përhapur nga Italia e deri në Lindjen e Mesme natyrisht shkon përtej traditës dhe lidhet edhe me shijen e tij të mrekullueshme. Ky djathë është nga më praktikët për t’u stazhionuar dhe gjithashtu përcjell përsosmërisht vetitë aromatike apo ushqyese të qumështit. I përgatitur kryesisht nga qumështi i lopës dhe i deles, kaçkavalli mbulohet nga një shtresë e hollë 4 milimetra me shije të këndshme. Në brendësi, brumi është kompakt, i bardhë në të verdhë, aromatik dhe me shije të plotë. Një mrekulli e trashëguar me mjeshtëri.              

Disa receta

Kaçkavalli mund të bëjë diferencën që në mëngjes si një burim i mirë proteinash dhe anti-oksidantësh. Provoje ta gatuash në omletën tënde pak para se të dalësh nga shtëpia dhe do të shohësh se me sa energji do ta nisësh ditën. Ka dhe nga ata që mëngjesin e marrin me më shumë nge dhe kaçkavallin e përdorin si përbërës për petulla me patate. Si oreks-ndjellës ky djathë nuk ka të krahasuar. Mund ta shijojmë të freskët e të pagatuar, ta përgatisim në furrë me patate, si kroketa ose ia shtojmë sallatës si nisja e një vakti që mbahet mend gjatë. Po aq të larmishme janë edhe përdorimet e kaçkavallit tek pjatat e para. Në furrë me spinaq, si përbërës i byrekut apo si bërthama e qofteve me oriz, kaçkavalli tregon se përtej shijes ka edhe një strukturë shumë të mirë.     

Ku të gjesh kaçkavall të shijshëm

Të ka shkuar mendja për të provuar pak kaçkavall? Je i interesuar të dish se ku mund të gjesh kaçkavall cilësor, të shijshëm e të përgatitur sipas një tradite të gjatë? Nuk është aq e komplikuar apo ekskluzive sa duket. Për fat të mirë në raftet e marketit më të afërt do të gjesh mjeshtërinë Gjirofarm në stazhionimin e kaçkavallit. Djathi kaçkavall Argjiro, nga Gjirofarm, prodhohet sipas një recete tradicionale gjirokastrite ku baza e qumështit mbart aromat e kullotave dhe i përket një cilësie të lartë. Argjiro prodhohet me qumësht deleje dhe stazhionohet me kujdes. Argjiro është vazhdimi i metodave dhe i një kulture blegtorale e cila trashëgohet brez pas brezi në kullotat përreth Gjirokastrës. Ndaj kur shijon Argjiro sapo ke vënë në gojë një copëz historie të shijshme.